Stamboom en DNA
Tegenwoordig is het heel populair om uw DNA uit te laten zoeken ten behoeve van de stamboom. Waar kwamen je voorouders vandaan, wie zijn je (tot nu toe onbekende) familieleden, is mijn vader wel mijn echte vader, enz. enz. Vandaar dat ik er hier ook wat aandacht aan wil besteden. Maar eerst….
Stamboom en DNA
Wat is DNA?
Klik hier om het ‘saaie’
gedeelte over te slaan 🙂
In een lichaam bevinden zich wel 40 miljard cellen. In de kern van iedere cel is DNA te vinden. DNA is een molecuul. Dit is heel klein en nauwelijks met het blote oog te bekijken. DNA is een afkorting van deoxyribonucleid acid. In het Nederlands deoxyribonucleinezuur.
Johan Friedrich Miescher ontdekte in 1869 DNA. Hij vond het in witte bloedcellen die hij in het afval van het ziekenhuis had gevonden. De wetenschappers Watson en Crick ontdekten dat een DNA molecuul eruit ziet als een dubbele helix. Dit lijkt op de vorm van een wenteltrap. De treden van de trap vormen de vier basen A(denine), T(hymine), C(ytocine) en G(uanine). Een A is altijd gekoppeld aan een T en een C aan een G. De leuningen zijn een suiker (desoxyribose) en een fosfaatgroep. Deze treden vormen een code.
De code is door de letters af te lezen. Dit is zo afgesproken. Afhankelijk van in welke volgorde de basen worden aangetroffen in de helix (wenteltrap) zal dit een DNA-code kunnen vormen. De vier basen worden dus achter elkaar aangetroffen. Dat gaat heel ver door binnen een cel.
Om een code te kunnen aflezen gebeurt er nog veel meer binnen een cel. Een cel lijkt op een kleine fabriek. Deze fabriek noemen we de eiwitten/proteïne. De krachten en bewegingen hiervan zijn heel precies bekend. Het DNA doet niets zelf binnen de fabriek, maar de eiwitten lezen het DNA. Voordat dit kan, moeten de eiwitten worden aangemaakt. Hier is ook RNA (ribonucleic acid), ook wel ribonucleinezuur bij nodig. Wanneer er dan binnen het DNA 3 juist opeenvolgende basen worden gevormd, ontstaat er aminozuur. Een reeks aminozuren vormt een eiwit.
Deze bepaalde code om een eiwit te kunnen maken, wordt een gen genoemd. Deze genen bevinden zich weer in een chromosoom. Een chromosoom bevat dus weer DNA. Het DNA bepaalt dus wel weer hoe de eiwitten eruit komen te zien. En die bepalen weer hoe mensen eruit komen te zien, bijvoorbeeld de kleur van je ogen.
In iedere celkern bevinden zich 46 chromosomen. Daarvan krijg je er 23 van je moeder en 23 van je vader. Al het DNA in je lichaam wordt ‘genoom’ genoemd. DNA is dus eigenlijk een persoonlijke code. Deze persoonlijke codes maken een persoon uniek.
.
Waarvoor gebruiken we DNA
Het DNA is natuurlijk eerst ontdekt en naar mate men er meer over te weten kwam, kwamen er langzaamaan ook toepassingen voor.
– DNA als bewijs
Als er een misdrijf is gepleegd, zoals een inbraak, mishandeling, moord of een verkrachting, hebben politie en justitie bewijs nodig. Daarom doet de politie sporenonderzoek, waarbij vaak materiaal wordt veiliggesteld als haren, huidschilfers, speeksel, bloed en sperma. In deze sporen kan DNA zitten. Dit DNA kunnen ze onderzoeken en vergelijken met het DNA van direct betrokkenen. Dit noemen we forensisch DNA-onderzoek.
– DNA-onderzoek voor erfelijke ziektes
Forensisch DNA-onderzoek is iets anders dan het DNA-onderzoek dat we doen om erfelijke (aanleg voor) ziektes op te sporen. Om te kijken of iemand een ziekte heeft, wordt een ander computerprogramma gebruikt. Ze kijken dan of er in het DNA een afwijking in een gen zit die de oorzaak van een ziekte of aanleg kan zijn.
– DNA en commerciële bedrijven
Sommige mensen laten hun DNA onderzoeken door commerciële bedrijven, zoals MyHeritage en AncestryDNA, bijvoorbeeld omdat ze benieuwd zijn naar hun afkomst. Wie kent niet de Youtubevideo’s waarin de zogenaamde influencers met veel omhaal de resultaten bekend maken. Er is ook een grote groep mensen met afkeer tegen het afgeven van hun DNA aan deze bedrijven. Zonder het te weten geef je deze bedrijven wellicht toestemming om met jouw DNA te doen en te laten wat zij willen. Jouw DNA en dat van anderen wordt bij deze bedrijven opgeslagen. In Nederland is het nog niet toegestaan om dit DNA aan de politie te geven. Dit DNA kan dus niet gebruikt worden bij het oplossen van misdrijven. In bijvoorbeeld Amerika kan dat vaak wel. De Nederlandse politie en justitie gaan wel onderzoeken of dat in de toekomst misschien toch mag bij bepaalde misdrijven en vaak kan het DNA van familie van de dader al genoeg zijn om die dader te vinden. Of wat te denken van zorgverzekeraars, die aan de hand van het DNA van eventuele verzekerden kunnen aflezen of deze vatbaar zijn voor bepaalde ziekten en daarom de premie verhogen. Dat speelt nog niet, maar de wetenschap staat natuurlijk niet stil en wie weet wat er in de toekomst nog met uw genetisch materiaal gedaan wordt.
Veel mensen gaan er echter van uit dat ze niets te verbergen hebben en zien alleen maar voordelen en die zijn er misschien ook wel (maar niet zo veel). Waar zij echter niet aan denken is het feit dat hun DNA grotendeels overeenkomt met dat van uw broers en zusters. Zijn die er wel zo blij mee dat hun genetische data op straat komt te liggen?
DNA voor uw stamboomonderzoek
Rond 2000 kwamen de eerste commerciële DNA-testen op de markt en al gauw doken ook alle andere grote stamboombedrijven in dat gat, omdat er duidelijk geld te verdienen was met dit voor hen nieuwe ‘speeltje’.
Die bedrijven maakten enorm veel reclame voor hun DNA-testen. Aan de ene kant voor de verdiensten natuurlijk, maar aan de andere kant – en niet onbelangrijk – om zoveel mogelijk data te verzamelen. Hoe meer data zij vergaren, des te betrouwbaarder hun resultaten zijn.
Ik weet niet hoe het bij andere merken gaat, maar bij de MyHeritage DNA-test moet je 2 strips over de binnenkant van je wang wrijven en deze zo steriel mogelijk in een buisje stoppen. Daarna worden ze met de post naar het laboratorium in Amerika gestuurd en dan is het wachten op de resultaten. Meestal krijgt u na een week of 6 een e-mail van het bedrijf met een link waar u al uw informatie kunt vinden. En dan is het tijd voor de grote onthulling:
.
.
Verschillende resultaten
bij verschillende bedrijven?
Veel mensen maken de fout door te denken dat wanneer er wordt aangegeven dat u voor bijv. 25% van Britse afkomst bent, dat uw voorouders daar dan hebben gewoond. Uit DNA kan namelijk geen locatie worden opgemaakt. Wel kunnen zij na vele honderdduizenden DNA-testen met enige zekerheid aangeven aan mensen met een bepaald DNA uit welke regio hun voorouders afkomstig zijn geweest. De uitslag zal nooit precies Nederland of België zijn, maar er wordt een gebied aangegeven, waar Nederland of België dan ook in liggen. Het is enigszins bij benadering.
Zo kreeg ik zelf als resultaat van mijn test bij MyHeritage deze uitslag te zien:
Bijna al mijn voorouders komen uit Nederland, België, Duitsland en een enkele uit Engeland/Schotland, dus die 72,3% klopt aardig. Van die 25,5% Engels kijk ik op, en dan met name om het grote percentage, want op een paar takjes na komt daar verder niemand vandaan.
Maar het mooiste voorbeeld is toch wel de 2,2% Asjkenazisch Joods.
Daarbij hoort het volgende plaatje van het gebied ter verduidelijking:
Hier zien we dat MyHeritage Asjkenazisch Joodse voorouders verwacht in Polen, Wit Rusland, Oekraïne, Roemenië of Hongarije. Maar als ik mijn gegevens daar op nakijk, dan zie ik geen enkele voorouder uit dat gebied. Als we dan nog eens goed naar bovenstaande afbeelding kijken, dan zien we dat er rondom de grenzen van dat gebied extra ringen lopen, rondom het hoofdgebied en één daarvan raakt zelfs Nederlands en Belgisch grondgebied. Je kunt dus zoals in dit geval Asjkenazisch Joodse voorouders hebben, maar die hoeven dan niet zo ver van jou vandaan geleefd te hebben.
Als ik nu nog een test zou doen, bij een ander bedrijf, dan kan het zo maar zijn dat hun resultaten er compleet anders uit zien. Omdat zij een eigen database hebben en wellicht andere conclusies hebben getrokken qua gebieden. Echter, in grote lijnen kloppen de getoonde resultaten wel. Bedenk ook dat getoonde percentages in de loop van tijd kunnen veranderen, namelijk als steeds meer mensen een dna-test afnemen bij hetzelfde bedrijf.
Bekijk de volgende video van Bright TV maar eens, waar duidelijk uitgelegd wordt hoe het komt dat we soms verschillende resultaten krijgen.
.
U moet niet verwachten dat u na het afnemen van een DNA-test een compleet overzicht krijgt van alle familieleden en met name verre familieleden. Die gegevens komen beetje bij beetje binnen. Immers, u kunt pas een match met een ander persoon ontvangen als die andere persoon ook een DNA-test heeft laten doen… bij hetzelfde bedrijf. Het is immers nog niet zo dat de gegevens van bijv. MyHeritage met alle andere bedrijven gedeeld worden. Ik heb welbewust voor MyHeritage gekozen, omdat ik zelf al een stamboom bij MyHeritage had, maar ook om het feit dat zij flink aan de weg timmeren qua reclame en de kans dus groot is dat veel van mijn ‘familieleden’ ook voor Myheritage kiezen. Maar dat is uiteraard geen wet van Meden en Perzen.
Na uw eerste kennismaking met de resultaten van de DNA-test zullen na enkele dagen langzaam maar zeker de eerste matches binnenkomen. De bedrijven blijven namelijk continu zoeken naar andere klanten die raakvlakken met uw DNA hebben en zij kunnen dan bij benadering aangeven hoe ver deze persoon van u verwijderd is. Het is dus niet zo dat het klaar is als u de eerste resultaten hebt gezien. Het is ook een waiting game, wachten tot die ene verre neef of nicht zijn of haar DNA-test heeft ingezonden.
.
Over wie zegt zo’n test
nou eigenlijk iets?
Zoals bekend mag worden geacht, erft ieder mens precies de helft van de genen van vader en de andere helft van moeder en als je het plaatje dan goed bekijkt, dan zien we vooral ook de ‘genen’ van de 4 grootouders in uw DNA terug. Over het algemeen wordt aangenomen dat een mens van om en nabij 7-9 generaties terug DNA kan erven. 7 Generaties, dan hebben we het over minimaal 254 verschillende voorouders. Van ieder van hen heeft u iets in uw DNA zitten. Dus als een test aangeeft dat u voor 10% Engels DNA heeft, dan betekent dat eigenlijk dat (afhankelijk van hoe diep ze zich in de stamboom bevinden) enkele tot maximaal 25 mensen van die 7 generaties uit dat gebied afkomstig zijn. Of beter gezegd: 10% van uw voorouders hebben DNA dat overeenkomt met het DNA van mensen uit dat gebied.
Een DNA-test zegt dus eigenlijk niet zo veel over de persoon die hem afneemt, maar over mensen die hij of zij helemaal niet kent. Want wees eerlijk, de meesten kennen uiteraard hun ouders en hun grootouders. En maar een heel klein gedeelte van de mensen heeft in hun leven ook nog 1 of meer overgrootouders gekend en dan houdt het op. We praten dus over hooguit 7 of 8 (van de mogelijke 254) voorouders die u in uw leven ooit gezien heeft. Dan is het ook niet zo raar dat we soms van die heerlijke en totaal onverwachte DNA-onthullingen zien op Youtube.
.
Zoals deze video zijn er tienduizenden op Youtube te vinden. Iemand doet een DNA-zelftest en laat de bekendmaking van de resultaten live op Youtube zien. Meestal is het resultaat enigszins naar verwachting, maar soms is het resultaat totaal onverwacht, zoals bij deze.
.
Stamboom en DNA
DNA-tests zijn leuk, maar heb je er ook
echt iets aan voor je stamboomonderzoek?
Ik heb de DNA-test enkele jaren geleden gedaan en sindsdien heeft MyHeritage 0 (nul) naaste familie, 6 zogenaamde verre familie en 4110 verre familieleden gevonden. Als ik heel eerlijk ben (en dat ben ik), dan heeft dit weinig toegevoegd aan mijn stamboomonderzoek. Ik heb van enkele personen vast kunnen stellen dat ze echt waren wie ik dacht dat ze waren, maar dat is het dan ook. Het is een speeltje, een hype, maar voor mij voegt het weinig tot niets toe.
.
Bevestiging Stamboom en DNA
Een DNA-test kan u wel enige bevestiging geven. We zijn allemaal kinderen met een vader en een moeder. Alleen van de moeder is meestal met grote mate van zekerheid te zeggen dat zij ook echt de moeder van alle kinderen uit een gezin is (pleegkinderen even daargelaten). Van vader is dat niet altijd zeker. Vroeger werd er niet voor niets vaak gezegd dat een of meer van de kinderen van “de melkboer” konden zijn. Een DNA-test zou dergelijke uitstapjes of afwijkingen zonder meer boven water kunnen krijgen.
Ik heb nooit enig moment getwijfeld over de vraag of mijn vader mijn echte vader was (daarvoor lijken we te veel op elkaar) en de verwantschap werd al vrij gauw door de eerste de beste DNA match bevestigd.
MyHeritage toonde een match met de tot dan toe voor mij onbekende Serge van A. Hij zou 1 generatie verwijderd zijn en 2e graad neef zijn. Die gradaties zeiden mij toen helemaal niets, maar 1 generatie verwijderd wil zeggen dat hij waarschijnlijk de zoon is van een van mijn neven of nichten en dan klopt ook meteen het “2e graad neef”. Zijn vader of moeder is dan 1e graad neef of nicht en hij is de zoon daarvan en dus 2e graad. Het duurt even voordat je doorhebt wat die gradaties betekenen.
Navraag bij wat familieleden toonde aan dat Serge inderdaad de zoon was van mijn volle neef Richard van A. Dus 2 individuele DNA-testen (die van hem en die van mij) hebben ons aan elkaar gelinkt en dan ga je kijken… hoe loopt die verbinding dan?
We zien hier de lijn lopen van mijn achterneef, via mijn neef naar mijn tante (de zus van mijn vader) en dan via mijn grootmoeder naar mijn vader en uiteindelijk naar mij. Als er een van hen geen familie zou zijn geweest, dan zou de DNA geen match kunnen geven. Maar omdat die match er wel is, weet ik bijv. zeker dat mijn vader mijn vader is, want nogmaals: als ik van de “melkboer” was geweest, dan had deze lijn nooit via mijn vader kunnen lopen. Zo kun je dus met verschillende matches diverse personen in jouw stamboom ‘bevestigen’.
Ook MyHeritage geeft bij benadering aan hoe een match kan lopen, maar kan niet exact zeggen welke generatie het betreft. In onderstaande afbeelding zien we in het paars met donkerpaarse lijnen de mogelijke matches. Terwijl we binnen de (door mij toegevoegde) rode lijnen exact de hierboven getoonde situatie aantreffen.
We zien hier de juiste match met mijn achterneef (in de rode lijnen), maar we zien ook dat er nog 4 andere mogelijkheden waren geweest. Dat maakt het soms erg moeilijk om te begrijpen hoe de verbinding nou precies loopt. Zeker als de verbinding nog verder weg zou liggen.
.
Veel matches betekent ook veel uitzoekwerk
De firma’s zullen u om de zoveel tijd nieuwe matches voorschotelen en dat is aardig, maar het betekent ook meteen een enorme hoeveelheid werk en inzet om er achter te komen wie de betreffende match nou precies is. U moet contact met de ‘matchende’ partij opnemen en navragen wie de ouders en grootouders waren en pas als je die informatie hebt, kun je aan de hand daarvan en eerder gevonden matches misschien bepalen hoe de lijn naar u loopt. Via welke andere familieleden.
Voor de zogenaamde “Verre familie” is me dat enige keren gelukt, maar voor sommige ook niet, aangezien de andere partij niet reageerde. Als je uit wil zoeken hoe het zit met de ouders en grootouders van de zogenaamde “verre familieleden, dan wordt het een stuk moeilijker, aangezien zij vaak nog een of twee stappen verder verwijderd zitten op de lijn en dan is het soms gissen om de connectie te vinden en dat is in stamboomland nou eenmaal een no-go zone.
Daarnaast krijg je ook veel te maken met verkeerde informatie van snel-in-elkaar-geflansde stambomen. Ik krijg bericht van MyHeritage. Pietje Jansen (verzonnen achternaam) is mijn “3e graad neef – 4e graad neef”. Okay, dat gaan we nakijken. Ik open de informatiepagina en zie dat er een stamboom is gekoppeld aan die informatie. Ik open de pagina en letterlijk binnen 5 secondcn zie ik een levensgrote fout. Ik zie namelijk mijn overgrootmoeder, met foto en al, gekoppeld aan de verkeerde echtgenoot met de achternaam van onze eerder genoemde Pietje. Dat klopt dus van geen kanten en aangezien ik zeker weet dat mijn overgrootmoeder maar 1 keer getrouwd is, klopt de halve stamboom van deze Pietje Jansen dus ook niet. Misschien dat de koppeling aan zijn mannelijke kant zit, maar ik zoek het al niet meer om hier mijn tijd in te gaan steken.
Veel werk, weinig resultaat.
.
Stamboom en DNA
Wanneer is het dan toch interessant om de DNA-test te doen?
- Ik kan me voorstellen dat als iemand niet weet wie zijn of haar biologische ouders zijn, dat hij/zij met zo’n test naaste familie zou kunnen vinden, zoals broers en zusters, ooms en tantes en misschien zelfs hun ouders. Dat is in de praktijk ook al vele malen succesvol aangetoond.
Omdat vooraf natuurlijk nooit bekend is of de tegenpartij zijn of haar test bij dezelfde leverancier heeft afgenomen, is het soms wel eens nodig om bij meerdere leveranciers te laten testen. Dat kan aardig in de kosten lopen, maar de kans dat je mekaar vindt is dan natuurlijk wel groter.
- Als een zoon of dochter en bijv. de vader twijfelen over hun verwantschap, dan zouden beiden een test kunnen doen en als de verwantschap er wel is, dan wordt deze ook zeker en vaak meteen gevonden.
. - Een onverwachte groep mensen, die baat heeft bij een DNA-test en er zelfs geld mee verdienen, zijn de Youtubers. Een video’tje is namelijk zo gemaakt en hoe vreemder de uitslag, des te meer deze bekeken zal worden.
Maar verder houdt het nut van deze DNA-testen eigenlijk op. Trap er trouwens zeker niet in om ook uw “gezondheid” door deze zelfde bedrijven te laten analyseren. Daar zijn de experts het unaniem over eens. Dan kunt u net zo goed wichelroede gaan lopen of uw horoscoop laten trekken. Die zeggen namelijk nét zo veel; helemaal niets.
.
Consumentenbond: zijn DNA-tests wel betrouwbaar?
Ajax spelers ontdekken hun familiehistorie
,
DNA-test van een drieling (Engelstalig):
