Bommeltje.nl
  • Home
  • Biljarten
    • Startpagina
    • Geschiedenis
      • Geschiedenis in vogelvlucht
      • Biljartgeschiedenis in jaartallen
      • Biljarten door de eeuwen heen
    • Spelsoorten
    • Biljart Materiaal
      • Biljartkeu
      • Pomerans
        • Pomerans vervangen
      • Biljartkrijt
      • Schuurmiddelen
      • Biljarthandschoenen
      • Biljarthoezen en -koffers
      • Biljarttafels
      • Onderhoud biljart
      • Diverse accessoires
      • Het electronisch scorebord
      • Spelaccessoires
      • Biljartballen
      • Hebbedingen
      • Biljartprijzen en decoraties
      • Biljartwinkels en webshops
    • Biljart Techniek
      • Grondbeginselen
      • Kennismaken met de biljartsport
      • Biljarttraining met Cas
      • Libre oefeningen beginners
      • Libre oefeningen gevorderden
      • Libre oefeningen experts
      • Spelen op overhouden
      • Spelen op overhouden 2
      • Série Américaine
      • Artikelen over Training
      • Diamondsysteem basis (RC)
      • Varianten diamondsysteem
      • Diamondsysteem Willie Hoppe
      • Driebanden achtergrond
      • Driebanden oefenvoorbeelden
      • Demonstratievideo’s
      • Fantasiestoten
      • Mike’s Biljart Trainingsspel
      • Biljartlessen
    • Demonstratievideo’s
    • Competitiebeheer
    • Biljart Simulators
    • Biljart Columns
    • Biljart Boeken
    • Arbitrage
    • Live Biljarten
    • Biljart Nieuws
      • RSS-nieuws over biljarten
      • Krant deBiljartBallen.nl
      • Social Media over biljarten
    • Oude meesters
    • Uit de oude doos
      • Uit de oude doos
      • Oude biljartfoto’s uit Nederland
      • Biljartvideo’s uit de oude doos
    • Afbeeldingen
      • Oude Biljartprenten 01
      • Oude Biljartprenten 02
      • Oude Biljartprenten 03
      • Oude Biljartprenten 04
      • Oude biljartprenten 05
      • Biljart Cartoons
      • Humoristische briefkaarten 01
      • Humoristische briefkaarten 02
      • Biljart Materiaal
      • Biljart Tafels
      • Biljart Reclame
      • Biljart Clipart
    • Uitspraken en teksten
    • Biljart Links
    • Biljarten in Grave
      • Laatste nieuws
      • Verenigingen
      • Clubkampioenen
      • Toernooikampioenen
      • Biljarttoernooien
    • Gastenboek
  • Fotografie
    • Startpagina
    • Geschiedenis vd fotografie
    • Soorten fotografie
    • Fototips
    • Vakantiefoto’s
    • Familiefoto maken
    • Fotograferen met de iPhone
    • Fotograferen voor Social Media
    • Hoe fotografeer ik…
    • Veelgemaakte fouten
    • Astrofotografie
    • Panoramafotografie
    • Timelapse fotografie
    • Het Gouden Uur en het Blauwe Uur
    • HDR-fotografie
    • Album Weer en wind
      • Optics
      • Wolken
      • Onweer
      • Lente
      • Zomer
      • Herfst
      • Winter
      • Zon, maan en sterren
      • Uw weerfoto’s
    • Album Steden en dorpen
      • Nederasselt
      • ‘s Hertogenbosch
      • Mill en Sint Hubert
      • De Groote Peel
      • Museumeiland Hombroich
      • Londen – Engeland
      • Hilversum
      • Haarlem
    • Album Diversen
      • Ballonfestival Grave 2010
      • Ballonfestival Grave 2014
      • Ballonvaart
      • Vestingstedendagen 2002
    • Kijken is een Kunst
      • Kijken is een Kunst
      • Optische illusies – meerduidig
      • Optische illusies – omgedraaid
      • Optische illusies – onmogelijk
      • Optische illusies – verborgen
      • Optische illusies – zoekplaatjes
    • Zonnestand calculator
    • Gastenboek
  • Stamboom
    • Startpagina
    • Kwartierstaat
    • Namenlijst
    • Bidprentjes
    • Overleveringen
    • Grave en het BHIC
    • BHIC Stamboom Nieuws
    • Stamboom – beginners
    • Doop, trouw en begraafboeken
    • Rouwen en begraven
    • Stamboom en DNA
    • Het geld van onze voorouders
    • Beroepen van onze voorouders
    • Historische tijdlijn raadplegen
    • Stamboom – afbeeldingen
    • Stamboom – video’s
    • Stamboom – humor
    • Zoeken in oude kranten
    • Stambomen met Google
    • Gastenboek
  • Vestingstad Grave
    • Startpagina
    • Geschiedenis van Grave
    • Historische wandeling
    • Mooie plekjes in Grave
    • De vestingwerken
    • Het kasteel van Grave
    • Onderaardse gangen
    • Graafse monumenten
    • Sluis en Stuw Grave
    • Vliegpionier Jan Hondong
    • Tweede Wereldoorlog
    • Airstrip B82 Grave
      • Airstrip B82 Grave
      • Spitfires boven Grave
      • Operations Record Book
    • Generaal de Bonskazerne
    • Graafs Nieuws
      • De Gelderlander Maasland
      • Grave op Facebook
      • Gemeente Land van Cuijk
      • Hulpdiensten
      • Biljartnieuws
      • Evenementen
    • Grave in oude kranten
    • Oude afbeeldingen
      • Oude gravures en etsen
      • Pentekeningen
      • Plattegronden
    • Ansichten en foto’s
      • Oude ansichtkaarten van Grave
      • Ansichten Graafse straatjes
      • Ansichten Graafse instituten
      • Oude ansichten in kleur
      • Oude luchtfoto’s van Grave
      • Recente foto’s
      • Panoramatour Grave
      • Ballonfestival Grave 2014
      • Ballonfestival Grave 2010
      • Vestingstedendagen 2002
    • Video’s over Grave
    • Gastenboek
  • Weerstation Grave
    • Startpagina
    • Actuele waarden
    • Weersverwachtingen Grave
      • Uitgebreide weersverwachting
      • KNMI Weersverwachting
      • Luchtkwaliteit
      • Wind en meer
      • UV-verwachting
      • Weeralarm
      • Sterrenkijkweer
      • Zambretti
    • Waterstanden Grave
    • Verwacht en gemeten
      • Trends en grafieken
      • Weerkaarten
      • Temperatuur 16 dagen
      • Neerslag 16 dagen
      • 10 meter wind 16 dagen
      • Bodemdruk 16 dagen
      • Contouren en temp 16 dagen
      • Cape 16 dagen
      • KNMI Meetstations
      • Vliegvelden in de buurt
      • Benelux Weernetwerk
      • Aardbevingen
      • Saharazand
    • Blikseminslagen
    • Wolkenatlas
    • Meteorologie
      • Analoog weer voorspellen
      • Bliksem en onweersoorten
      • Cursus Weerkunde
      • Geschiedenis van de meteorologie
      • Hoe voorspel je het weer?
      • Weeralarm
      • Weerspreuken
      • Windschalen
      • Woordenboek
      • Zonkracht
    • Satellietbeelden
    • Zon, maan en sterren
    • Poollicht of Noorderlicht
    • Optische verschijnselen
      • Halo’s en regenbogen
      • Halo’s – lichtverschijnselen aan de hemel
      • Schaduweffecten
      • Optics Fotoalbum
    • Ingezonden weerfoto’s
    • Album Weer en wind
      • Optics
      • Wolken
      • Onweer
      • Lente
      • Zomer
      • Herfst
      • Winter
      • Zon, maan en sterren
      • Webcamarchief
      • Uw weerfoto’s
    • Webcams
      • Weercam Grave
      • Webcamarchief
      • Collega weerstations
      • ANWB verkeerscams
      • Poollicht webcams
      • Berg- en wintercams Duitsland
      • Berg- en wintercams Oostenrijk
      • Berg- en wintercams Zwitserland
      • Berg- en wintercams Frankrijk
      • Berg- en wintercams Italië
      • Berg- en wintercams Overige
      • Youtube strandcams Nederland
    • Lucht- en scheepvaart
      • Wat vliegt daar boven Grave?
      • Wat vaart daar op de Maas?
    • Wist-U-Datjes
    • Weernieuws
    • Lachen om het weer
    • Gastenboek
  • Extra
    • Contactformulier
    • Gastenboek
    • Site updates
    • Blog
    • Over Bommeltje.nl
    • Adverteren op Bommeltje.nl
    • Disclaimer
    • Privacyverklaring
    • Linken naar Bommeltje.nl
  • Home
  • Vestingstad Grave
  • Onderaardse gangen

Onderaardse gangen

gang02Een Vestingstad als Grave kende, naast het bovengrondse stratenplan, eveneens een zeer uitgebreid stelsel van gangen ondergronds. Deze gangen werden gebruikt om, in tijden van oorlog, naar veiliger oord te kunnen vluchten, zonder daarbij de vijand ’tegen het lijf’ te lopen. Ook werden gewonden ondergronds gebracht om daar verzorgd te worden. Er is zelfs sprake geweest van een gang die, vanuit het Vestingstadje onder rivier de Maas door, naar de vestingwerken op het Gelderse gedeelte van Grave zouden hebben gelopen. Hier zijn echter helaas nooit bewijzen van gevonden.

Veel gangen zijn in de loop der jaren dichtgegooid met puin, o.a. bij verbouwingen. Ook werden (in-)gangen gesloten omdat dit gevaar opleverde voor spelende jeugd.

gang01Recentelijk werd de onderaardse gang van de uit 1688 stammende Hampoort voor het publiek opengesteld. Deze gang, die toegankelijk is vanuit de St. Elisabethstraat, loopt in een tweetal bochten onder de Hampoort door en komt uiteindelijk uit net onder of boven de waterspiegel van de gracht, midden onder de toegangspoort (buitenzijde) van de Hampoort. Aan het einde van de gang hingen nog ’n aantal stalactieten, die al druipend in jaren van eenzaamheid zijn ontstaan. Men denkt overigens dat deze gang de weinig opwindende rol van riool heeft gehad.

Dat er meerdere gangen onder de vestingstad hebben gelegen, is te zien op onderstaande foto. Het betreft hier een onderdeel van een kaart waarop alle onderaardse gangen van Grave zijn ingetekend. In de omgeving van de Hampoort zijn duidelijk een viertal gangen zichtbaar. Een onder de Hampoort zelf, twee meer naar het oosten gelegen en een ter hoogte van de tuin van het oude St. Elisabeth Rustoord. Bovendien loopt er over de hele lengte van de Gasthuisstraat, langsop de St. Elisabethstraat, eveneens een gang, waarop waarschijnlijk meerdere gangen uitkwamen.

hp-gang

.

Onderstaande (al wat oudere) bijdrage vond ik op het internet en is van de hand van stadsarcheoloog Martien Koolen:

” Onderaardse gangen in de vestingstad Grave:

In 1992 werd de gehele St. Elisahethstraat te Grave ‘opengelegd’ voor de aanleg van nieuwe riolering en herbestrating. De gehele straat werd tot ongeveer 1.5 mtr diepte uitgegraven en op de plaats van de nieuwe riolering 3 tot 4 mtr diep. Al de werkzaamheden werden door mij en mijn collega J. de Wit op de voet gevolgd.

Eerste omgrachting van de stad.
De huidige St. Elisabethstraat omgeeft het gehele zuidelijke gedeelte van de oude stadskern en moet aangelegd zijn, zo blijkt uit onderzoek, op een oude omgrachting van de stad. In de diepst uitgegraven gedeelten werden restanten van deze omgrachting aangetroffen.
De vulling van deze voormalige gracht bestond uit vondsten uit de 14e en 15e eeuw waaronder veel slachtafval, grijs aardewerk en vroeg steengoed. Dit klopt aardig met de historische gegevens waarin wordt vermeld dat op het eind van de 13e eeuw (1285) onder de toenmalige Heer van Grave, Jan I van Cuyk, rondom de stad grachten, aarde wallen en pallisades van houten palen werden aangelegd.

stadskVestingmuren.
Rond het jaar 1550 werden de vestingwerken van Grave op de kwetsbare plaatsen versterkt met stenen muren en verschijnen er stenen stadspoorten. Op de hoek St. Elisabethstraat-Brugstraat (fig. 1 – punt A) kwamen de restanten van zo’n stenen muur tevoorschijn. Ook werd er zo’n enorm tonggewelf aangetroffen met een binnendiameter van 5 meter. Dit tonggewelf moet een restant zijn van een grote ‘duiker’ ofwel gracht- overbrugging, behorende bij de Brugpoort. Helaas werd nu de gehele duiker verwijderd.

Vestingwerken 17e – 18e eeuw.
Bij punt B (fig. 1) werden enkele schamele muur- en vloerresten opgegraven van een bakstenen bouwwerk, zeer waarschijnlijk de resten van een wachthuis/munitiedepot uit de 17e 1 18e eeuw. Bij punt C (fig. 1) werd de stadsgracht uit de 17e eeuw aangesneden.

Onderaardse gangen uit de 17e eeuw.
In 1953 werd er in de Graafsche Courant melding gemaakt van de ontdekking van een gang of riool onder de ‘Hampoort’ te Grave. Dit gaf aanleiding bij Bart Schouwink tot het schrijven van het jeugdboekje “Het geheim van de oude poort”, waarin hij een tweetal jongens in zijn fantasie laat afdalen in de onderaardse gang en hen een schat laat vinden.
Na de jaren 50 raakte de gang in de vergetelheid totdat ze in de jaren 80 tijdens grondwerkzaamheden opnieuw werd ontdekt en ik een van de weinige was die erin kon afdalen voor een onderzoek. tunnelNu, tijdens de laatste werkzaamheden in 1992 werd er door de gemeente Grave extra aandacht geschonken aan deze gang die onder de Hampoort doorloopt (punt D -fig. 1).

In de opengebroken gang konden video opnames gemaakt worden en er brak een discussie los om de gang publiekelijk toegankelijk te maken. De gang is nog in zeer goede staat,de vloer is keurig geplaveid met kleine straatklinkertjes en is opvallend schoon.
Bij ons verdere onderzoek in de St, Elisahetstraat werden nog eens twee onderaardse gangen ontdekt (fig.1-punt E en F). In tegenstelling tot die onder de Hampoort waren deze uitzonderlijk ruim. Ze waren binnenwerks ruim 5 mtr breed terwijl die onder de Hampoort een breedte heeft van 1.5 mtr. Nader onderzoek naar het verloop van deze gangen kon helaas niet gedaan worden omdat ze geheel onder water stonden.
Ondertussen is wel vast komen te staan dat een gedeelte van de oude vestingstad ondermijnd moet zijn met dergelijke onderaardse gangen. Een van deze gangen is in stippellijnen aangegeven op een 18e eeuwse plattegrond die te vinden is in Parijs. De gangen zullen wel meerdere functies hebben gehad: enerzijds om vanuit je eigen huis (kelder) naar buiten de stad te vluchten als de stad veroverd werd, anderzijds als schuilkelder tijdens hevige belegeringen.
In latere tijden werden de gangen in gebruik genomen als riolering en werd en groot gedeelte van het gangenstelsel volgestort met puin. Hopelijk wordt binnenkort de gang onder de Hampoort, met een lengte van ongeveer 50 mtr, voor het publiek toegankelijk en mag ik U eens begroeten. ”

Tot zover de bijdrage van Martien Koolen. Zijn wens is inmiddels in vervulling gegaan en de video, waarvan sprake is in de tekst, is destijds door mijzelf gemaakt en heeft er wellicht toe bijgedragen om een en ander in ‘gang’ te zetten !?



Gerelateerde pagina's:

Default ThumbnailOude afbeeldingen Default ThumbnailAnsichten en foto’s Default ThumbnailGraafs Nieuws Default ThumbnailVestingstad Grave

Het weer in hartje Grave


Wat vindt u?

Welke van onderstaande restanten van de oude vestingstad vindt u de mooiste? (meer dan 1 antwoord toegestaan)

Bekijk resultaten

Laden ... Laden ...
  • Archief

Even naar de reclame

20201201

20210701

Biljartteller Digitaal scorebord voor de biljartsport

Biljart Studio, compleet software pakket voor de biljartsport



Ook adverteren? Klik dan hier!

Zoeken op de website

OVER BOMMELTJE


Ik ben Peter van Bommel, 66 jaar jong, internetpionier en ambtenaar van beroep. Mijn persoonlijke website is al 27 jaar ‘in de lucht’ en gaat vooral over mijn hobby’s: biljarten, fotografie, de roerige geschiedenis van vestingstad Grave, het weer en stamboomonderzoek.

Voor eenieder wat wils. Ik wens u dan ook veel lees- en kijkplezier! […]

LAATSTE UPDATES:


Onderstaand treft u een overzichtje aan van de meest recente (grotere) updates van de website.

Beroepen van onze voorouders
Poollicht van 10-11 oktober 2024
Poollichtfestijn 10-11 mei 2024
Het Gouden Uur en het Blauwe Uur
Hoe werkt de Global Cueuny app
Astrofotografie
Soorten fotografie
Fotograferen voor Social Media
Analoog weer voorspellen
Training: de Afstoot (van acquit)
Nieuwe webcamviewer
Biljart Demonstratievideo’s
Grave(n) in oude kranten
Het geld van onze voorouders
Doop-, trouw- en begraafboeken
Historische tijdlijn voor uw stamboom
Stamboom en DNA
Fotograferen met de iPhone
Berg- en wintercams
Biljartnieuws Grave 1850 tot 1939

Meer updates

IDEEËN OF AANVULLINGEN?


Heeft u een goed idee of aanvulling voor de website? Mist u iets of loopt u tegen fouten aan? Laat het mij dan weten via het contactformulier. Een bericht daarover wordt zeer op prijs gesteld. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor uw bijdrage in mijn gastenboek. Altijd leuk om te zien wie er op bezoek zijn geweest.

Mocht u trouwens de inhoud van een pagina willen printen, dan kan dat eenvoudig met de toetsen combinatie CTRL+P (of CMD+P).
 
 
   

© 1997 - 2025 Peter van Bommel - Privacy - Adverteren